پوکی از درون: مهاجرت اسرائیلی‌ها، نشانه‌ای از شکاف عمیق اجتماعی و سیاسی

به گزارش جروزالم پست، اسرائیل امروز با موجی از مهاجرت روبه‌رو است که فراتر از ارقام آماری می‌رود. خروج بی‌سابقه شهروندان و کاهش چشمگیر «علیا» (مهاجرت یهودیان به اسرائیل)، هشداری است درباره‌ی چالش‌های راهبردی، اقتصادی و اخلاقی که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت. این بحران، بازتابی از آزمون جدید قرارداد اجتماعی در اسرائیل است.

در گزارش‌های اخیر ارائه‌شده به کنست، از ده‌ها هزار اسرائیلی سخن رفته که بخش زیادی از سال را در خارج از اسرائیل می‌گذرانند. شمار بازگشت‌کنندگان به اسرائیل کاهش یافته و موج مهاجرت تازه به اسرائیل که پس از جنگ اوکراین شدت گرفته بود، اکنون فروکش کرده است. یکی از نمایندگان کنست این وضعیت را چنین توصیف کرد: «سونامی‌ای از اسرائیلی‌هایی که تصمیم گرفته‌اند کشور را ترک کنند»؛ عبارتی که با احساس عمومی جامعه هم‌صداست.

به گزارش جروزالم پست، ریشه این موج را باید در آسیب روانی جمعی جست‌وجو کرد. حمله ۷ اکتبر و جنگ فرسایشی غزه، حس امنیت شخصی را که خانواده‌ها را در اسرائیل نگاه می‌داشت، متزلزل کرد. قطبی‌شدن جامعه، خستگی سیاسی و هزینه‌های بالای زندگی نیز به این احساس بی‌ثباتی دامن زده‌اند. اکنون حتی کسانی که هرگز به ترک وطن فکر نمی‌کردند، در حال بازنگری در آینده خود و فرزندانشان هستند. 

اسرائیل هنوز یکی از قطب‌های فناوری جهان است، اما «سرمایه انسانی» آن در حال لغزش است. اداره نوآوری اسرائیل هشدار داده است که متخصصان فناوری و نیروهای خلاق، روزبه‌روز بیشتر به خارج مهاجرت می‌کنند یا اقامت‌های کاری بلندمدت می‌گیرند. این نهاد خواستار اقدام فوری دولت برای ایجاد ثبات در محیط کسب‌وکار و ارائه مشوق‌های بازگشت شده است.

در حالی‌که مهاجرت معکوس رو به کاهش است، جذابیت «علیا» (مهاجرت یهودیان به اسرائیل) نیز افت کرده است. وزارت مهاجرت و ادغام می‌گوید مهاجرت به اسرائیل نشانه‌ی پیوند ملت یهود با سرزمین خود است، اما آمارها خلاف آن را نشان می‌دهند: ورود مهاجران کمتر از خروجی‌هاست و ترکیب جمعیتی مهاجران نیز تغییر کرده است.

در سنت یهودی، سرزمین اسرائیل تنها یک مکان جغرافیایی نیست، بلکه پیمانی الهی است. همان‌گونه که در لاویان آمده: «زمین از آن من است، زیرا شما در کنار من بیگانگان و مقیمان هستید.» وقتی تعداد زیادی از مردم، ماندن را از دست می‌دهند و «خروج» را انتخاب می‌کنند، خطر فقط جمعیتی نیست، روحی است. این وضعیت می‌تواند مفهوم بازگشت و پیوند ملت با سرزمین را تضعیف کند.

ترک اسرائیل به‌معنای خیانت نیست. بسیاری از اسرائیلی‌های مهاجر هنوز از راه هویت، فعالیت مدنی و شبکه‌های ارتباطی با وطن در ارتباط‌اند. اما مهاجرت نسل جدید تفاوت دارد: جوانان تحصیل‌کرده و حرفه‌ای (ستون‌های فناوری، آموزش و فرهنگ) در حال ترک هستند. از دست دادن این قشر، جامعه را از نیروی بازسازی خود تهی می‌کند.

گام‌های سیاستی

به گزارش جروزالم پست، کمیته کنست باید از مرحله هشدار عبور کند و به برنامه‌های عملی برسد: از جمله تسهیلات مالیاتی شفاف، فرآیند ساده برای صدور مجوزها، و کمک‌هزینه‌های اقامت بلندمدت برای بازگشت‌کنندگان. وزارت مهاجرت هم باید حمایت از یهودیان خارج‌نشین را با پشتیبانی از بازگشت اسرائیلی‌های مهاجر همراه کند.

موج کنونی مهاجرت، نماد شکاف اجتماعی و بحران اعتماد است. اگر اسرائیل می‌خواهد بار دیگر ملتی خلاق و جسور باشد، باید از پاسخ‌های کوتاه‌مدت فراتر رود. تنها با بازسازی ایمان، اعتماد و احساس تعلق می‌توان فصل تازه‌ای گشود؛ فصلی از ماندن، بازگشت و دوباره ساختن وطن.